Sağlığın Ekonomisi: Hepatit Kanda Belli Olur mu? Bir ekonomist olarak her zaman şunu düşünmüşümdür: Kaynaklar sınırlıdır, ama ihtiyaçlar sınırsız. Bu sadece para veya üretimle ilgili bir mesele değildir; sağlık da bir kaynak, hatta belki de en değerlisidir. Bir bireyin sağlığı bozulduğunda, hem kendi üretkenliği azalır hem de toplumun genel refahı bundan etkilenir. “Hepatit kanda belli olur mu?” sorusu, bu açıdan yalnızca tıbbi değil, aynı zamanda ekonomik bir sorudur. Çünkü sağlık göstergeleri, tıpkı piyasa sinyalleri gibi, sistemin görünmeyen dengesizliklerini açığa çıkarır. Sağlık Testleri ve Bilgi Asimetrisi Ekonomide “bilgi asimetrisi” terimi, taraflardan birinin diğerine göre daha fazla bilgiye sahip olmasını ifade eder.…
8 YorumEtiket: bir
WiFi kamera sistemi nasıl çalışır? Görünenin ötesinde bir bağlantı hikayesi Teknolojinin geleceğine meraklı biri olarak, bazen basit bir cihazın arkasındaki devrimi fark etmek bana heyecan verir. “WiFi kamera sistemi nasıl çalışır?” sorusu da onlardan biri. Çünkü burada sadece görüntü kaydı yok — güvenlik, veri, mahremiyet, yapay zekâ ve hatta duyguların kesiştiği bir ekosistem var. Bu yazıda birlikte düşünelim: WiFi kameralar bugün nasıl çalışıyor, ama asıl önemlisi, gelecekte bizi nereye taşıyacak? WiFi kamera sisteminin bugünkü anatomisi Temelde WiFi kamera sistemleri, görüntü ve sesi kablosuz ağ üzerinden ileten dijital cihazlardır. Kablolu sistemlerde olduğu gibi fiziksel bağlantı gerekmez; kamera – modem – bulut…
8 YorumKutunun Tanımı Nedir? Basit Bir Nesneden Fazlasını Konuşmanın Tam Zamanı Şunu en başta söyleyeyim: “Kutu, kapalı bir hacimdir; içine şeyler konur.” Tanım bu kadar basitse, neden hepimiz kutularla yaşıyor, onlarla düşünüyor, onlarla pazarlık ediyoruz? Çünkü kutu, yalnızca bir eşya değil; sınır koymanın, düzen kurmanın, hatta iktidar kurmanın bir yolu. “Kutunun tanımı nedir?” sorusu masum görünür; ama cevap, hayatlarımızın düzenlenme biçimini ele verir. Kutu, nesne olmaktan önce bir karar: Ne içerde, ne dışarıda kalacak? Sözlüklerin Konforu: Tanımlar Neden Yetmiyor? Sözlükler bize güvenli bir kıyı sunar: “Dört köşeli, genellikle kapaklı, içi boş kap.” Oysa bu tanım, kutunun hayatımıza nasıl sızdığını, davranışlarımızı nasıl…
6 YorumDünyanın İçine Kaç Tane Güneş Var? Güç, İktidar ve Toplumsal Düzen Üzerine Bir Siyaset Bilimi Okuması Dünyanın içine kaç tane Güneş var? sorusu, ilk bakışta bir astronomi bilmecesi gibi görünebilir. Ancak bir siyaset bilimci için bu soru, doğrudan güç, iktidar ve toplumsal düzen üzerine derin bir metafor taşır. Güneş, yaşamı mümkün kılan enerji kaynağıdır; fakat aynı zamanda yakıcı, dönüştürücü ve yok edici bir kudreti de temsil eder. Peki, modern dünya düzeninin içine kaç tane böyle “Güneş” gizlenmiştir? Kaç tane güç odağı, kendi ışıltısıyla dünyayı ısıtırken aynı anda gölgesini de büyütmektedir? Güneşin Politik Anatomisi: Güç, Merkez ve Çevre Güneş, merkezin simgesidir.…
4 YorumGül Hastalığı Nasıl Bir Hastalıktır? Psikolojik Bir Mercekten İnceleme Giriş: İnsan Davranışlarını Çözümlemeye Çalışan Bir Psikoloğun Merakı Hepimiz zaman zaman fiziksel sağlık problemleriyle karşılaşırız. Ancak bazı hastalıklar, sadece bedeni değil, aynı zamanda zihni ve ruhu da derinden etkileyebilir. Gül hastalığı, genellikle ciltte kızarıklık, şişlik ve yanma hissi gibi belirtilerle kendini gösteren, fakat bu fiziksel rahatsızlıkla birlikte bireyin psikolojik durumunu da etkileyen bir hastalıktır. Psikolog olarak, insanların bedenlerine dair yaşadıkları her sorunun ardında daha derin psikolojik süreçlerin yattığını düşünüyorum. Peki, gül hastalığı yalnızca biyolojik bir rahatsızlık mı, yoksa duygusal ve sosyal dünyamızda başka açılımlar yaratabilecek bir deneyim mi? Bu yazıda, gül…
8 YorumGözlem Nedir Fizik? Toplumsal Gerçekliğin Görünmeyen Denklemleri Bir araştırmacı olarak dünyayı anlamaya çalışırken, her zaman şu soruya takılırım: “Gözlem yapan kimdir?” Fizikte gözlem, bir olgunun dışarıdan tarafsız bir şekilde incelenmesi olarak tanımlanır. Ancak toplumsal düzeyde işler o kadar basit değildir. Çünkü insan gözlemi, yalnızca nesneleri değil, kendi değerlerini, kültürel kalıplarını ve toplumsal rollerini de yansıtır. Bu nedenle, “fizikte gözlem nedir?” sorusu, sosyolojik bir mercekten bakıldığında, aslında “toplum nasıl görür ve gördüğünü nasıl anlamlandırır?” sorusuna dönüşür. Fizikte Gözlem: Tarafsız Bir Bakış mı, Toplumsal Bir İnşa mı? Fizikte gözlem, evrenin yasalarını anlamak için yapılan ölçüm ve incelemelerin bütünüdür. Gözlemci, olaya müdahale etmeden,…
8 YorumGöze Göz, Dişe Diş Nereden Gelir? Adaletin Köklerine Felsefi Bir Yolculuk Bir filozof olarak, her çağda insanın en temel arayışlarından birinin adalet olduğunu görmek şaşırtıcı değildir. “Göze göz, dişe diş” ifadesi bu arayışın hem en yalın hem de en çetrefilli biçimlerinden biridir. Bu cümlede, adaletin bedelinin eşitlikle ölçülmesi fikri kadar, insan doğasının öç alma ve denge kurma eğilimi de saklıdır. Peki bu söz nereden gelir, neyi temsil eder ve hangi felsefi anlam katmanlarına sahiptir? Lex Talionis: Eski Dünyanın Adalet Mantığı “Göze göz, dişe diş” ilkesi, tarihsel olarak Lex Talionis — yani misilleme yasası — olarak bilinir. En bilinen formülasyonu, Hammurabi…
8 YorumBir Ekonomistin Gözünden: Gruplaştırma Ne Demek? Ekonomi, insanın kıt kaynaklarla sonsuz ihtiyaçlarını dengeleme sanatıdır. Her karar, bir tercihin ve bir vazgeçişin sonucudur. Bu noktada “gruplandırma” ya da “gruplaştırma” kavramı, yalnızca istatistiksel bir yöntem değil, ekonomik düşüncenin kalbinde yer alan bir stratejidir. Gruplaştırma ne demek? sorusu, yüzeyde teknik görünse de, altında piyasanın, bireylerin ve toplumun karar alma biçimlerini anlamamıza yardımcı olan derin bir ekonomik yapıyı barındırır. Kaynakların Sınırlılığı ve Gruplaştırmanın Mantığı Ekonomide her şey sınırlılıkla başlar. Üretim faktörleri, zaman, emek, hatta dikkat bile kıttır. Bu sınırlılıklar içinde karar vermek zorunda kalan bireyler ve kurumlar, çoğu zaman benzer davranışlar sergileyen gruplar oluşturur.…
6 YorumGross Market Migros’un mu? – Felsefi Bir Sorgulama Bir Filozofun Gözünden “Mülkiyet”in Anlamı Bir filozof, “Bu kimin?” sorusunu yalnızca mülkiyet bağlamında değil, varlık düzleminde de sorar. Gross Market Migros’un mu? sorusu ilk bakışta ticari bir merak gibi görünse de, aslında modern dünyanın sahiplik, bilgi ve varlık ilişkisini irdeleyen derin bir felsefi düğümdür. Bir süpermarketin kime ait olduğu, yalnızca sermayenin değil, aynı zamanda anlamın da kime ait olduğunu belirler. Bu yazıda etik, epistemoloji ve ontoloji perspektiflerinden bu soruyu çözümleyeceğiz. Çünkü bir markanın “sahibi” olmak yalnızca hukuki bir mesele değildir; aynı zamanda insanın “bilme” ve “var olma” biçimlerine dokunan bir gerçektir. —…
8 YorumAşırı Genelleme Nedir Matematik? Ekonomik Bir Perspektiften Analiz Kaynakların Sınırlılığı ve Seçimlerin Sonuçları: Ekonomist Gözüyle Aşırı Genelleme Ekonomi, sınırlı kaynaklarla sınırsız ihtiyaçların karşılanmaya çalışıldığı bir bilim dalıdır. Her birey ve toplum, seçimler yapmak zorundadır. Bu seçimlerin her biri, belirli bir maliyet ve fayda dengesine dayanır. Ancak, seçimler ve stratejiler söz konusu olduğunda, insanlar bazen aşırı genellemelere başvurabilirler. Yani, geçmiş deneyimlerden veya sınırlı verilere dayanarak, çok daha geniş bir durum ya da olgu hakkında kesin ve genellenmiş çıkarımlar yaparlar. Matematiksel düşünme biçiminde de bu tür aşırı genelleme hataları yapılabilir. Ekonomik kararlar alırken, bu tür genelleme hataları ciddi ekonomik kayıplara yol açabilir.…
8 Yorum